หลังจาก แม็กนัส คาร์ลเซ่น คว้าแชมป์โลกหมากรุกสากลสมัยที่ 5 ด้วยการคว้าชัยชนะเหนือ เอียน เนปอมเนียชชิ นักหมากรุกชาวรัสเซีย เมื่อปี 2021 เจ้าตัวก็ออกมาให้สัมภาษณ์ว่า “ถ้าเป็นใครที่ไม่ใช่ฟิรูจาชนะการแข่งขัน Candidates Tournament มันก็ไม่น่าเป็นไปได้ที่ผมจะลงทำการแข่งขันชิงแชมป์โลกในครั้งหน้า”
และทันทีที่รู้ตัวผู้ชนะของ Candidates Tournament เมื่อปี 2022 คาร์ลเซ่นก็รักษาคำพูด ด้วยการสละบัลลังก์แชมป์โลก ปิดฉากยุคสมัยของตนแต่เพียงเท่านี้
เป็นเพราะอะไร ทำไมแชมป์โลกหมากรุกสากล 5 สมัยคนนี้ถึงยอมสละตำแหน่ง เพื่อที่ต้องการจะแข่งขันกับ ฟิรูจา แต่เพียงผู้เดียว แล้ว ฟิรูจา นั้นเป็นใคร ? มารู้จักเรื่องราวของชายผู้นี้ ผ่านผลงานของ ปลื้ม - ณัฐพงศ์ เอี่ยมวัฒนานันท์ จากมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ที่ผ่านโครงการ FIND THE YOUNG CONTENT CREATOR ซีซั่นที่ผ่านมา
ความหวังของชาติ
อาลีเรซา ฟิรูจา (Alireza Firouzja) เป็นนักหมากรุกสากลในระดับ Grandmaster (GM) หรือระดับสูงสุด เกิดเมื่อวันที่ 18 มิถุนายน 2003 ที่เขต Babol จังหวัด Mazandaran ประเทศอิหร่าน เขาเริ่มเล่นหมากรุกตั้งแต่อายุ 8 ขวบ ก่อนคว้าเหรียญทองรุ่น U-12 ในรายการแข่งขัน Asian Youth Chess Championship เมื่อปี 2015 และในปี 2016 ขณะอายุเพียง 12 ปี ฟิรูจาสามารถเอาชนะนักหมากรุกระดับ Grandmaster ได้อย่างง่ายดาย ด้วยพรสวรรค์และพรแสวง ฟิรูจาก้าวขึ้นมาเป็นแชมป์หมากรุกของประเทศอิหร่านที่อายุน้อยที่สุด และยังได้รับระดับ International Master (IM) อีกด้วย
ปี 2018 ฟิรูจาก้าวขึ้นมาเป็นนักหมากรุกในระดับ Grandmaster (GM) หลังจากจบการแข่งขันรายการ Aeroflot Open ซึ่งในตอนนั้นเขามีอายุเพียง 15 ปี ก่อนฉายแสงยิ่งขึ้นในปี 2019 หลังทำผลงานดีในรายการ Asian Chess Championship และรายการ Turkish Super League ส่งผลทำให้เขาได้คะแนนเรตติ้งหรือก็คือระบบการคำนวณระดับทักษะของผู้เล่นในกีฬาหมากรุก ที่ 2702 ทำให้เขากลายเป็นนักกีฬาหมากรุกที่มีอายุน้อยที่สุดเป็นอันดับสองในประวัติศาสตร์ ที่มีคะแนนถึง 2700 ตั้งแต่ที่ยังอายุได้ 16 ปี
เส้นทางการแข่งขันหมากรุกของฟิรูจากำลังไปได้อย่างงดงาม และกับทีมชาติอิหร่าน ฟิรูจาเองก็เป็นนักกีฬาความหวังให้กับประเทศที่จะต้องคอยแบกรับหน้าที่ในการสร้างชื่อเสียงให้กับแผ่นดินเกิด
ทว่าจุดเปลี่ยนของชีวิตก็มาถึงในแบบที่เจ้าตัวไม่อาจเตรียมใจ…
เมื่อรัฐบาลแทรกแซง
ปี 2019 ในรายการแข่งขัน Sunway Sitges Chess Festival ซึ่งจัดขึ้นที่เมืองบาร์เซโลน่า ประเทศสเปน สหพันธ์หมากรุกอิหร่าน สั่งห้าม ปาร์ฮาม แมกซูดลู (Parham Maghsoodloo) และ อามิน ทาบาตาบาอี (Amin Tabatabaei) สองนักหมากรุกจากแดนเปอร์เซียลงแข่งขันกับทางนักหมากรุกจากประเทศอิสราเอล
นั่นจึงทำให้ทางสหพันธ์หมากรุกอิหร่านถอนชื่อผู้เล่นชาวอิหร่านทั้งหมดออกจากการแข่งขัน World Rapid and Blitz Championships 2019 ซึ่งจะจัดขึ้นที่กรุงมอสโกประเทศรัสเซีย และแน่นอนว่าฟิรูจาไม่เห็นด้วยกับการปฏิบัติของสหพันธ์หมากรุกอิหร่านในครั้งนี้
การงดการเผชิญหน้ากันของนักกีฬาจากประเทศอิหร่านและนักกีฬาจากประเทศอิสราเอลเป็นนโยบายของรัฐบาลประเทศอิหร่าน ที่ต้องการจะกีดกันไม่ให้นักกีฬาของประเทศอิหร่านและนักกีฬาจากประเทศอิสราเอลมาพบกันในระดับนานาชาติ อันเป็นผลพวงมาจากความขัดแย้งของประเทศอิหร่านและประเทศอิสราเอล
สาเหตุนั้นมาจากประเทศอิหร่านเองเคยวิพากษ์วิจารณ์ในเรื่องที่ประเทศอิสราเอลไปละเมิดสิทธิและปล้นดินแดนของชาวปาเลสไตน์ ตลอดจนการที่กองทัพของอิสราเอลเข้าไปยึดครองที่แถบภาคใต้ของประเทศเลบานอน ขณะที่อิหร่านก็ถูกอิสราเอลโจมตีว่าให้การสนับสนุนลับหลังกับกลุ่มฮิซบอลเลาะห์ ซึ่งกลุ่มฮิซบอลเลาะห์นั้นมีเป้าหมายในการขับไล่กองกำลังยึดครองของอิสราเอลออกไปจากแถบแดนใต้ของประเทศเลบานอน และมันก็ทำให้เกิดสงครามตัวแทนระหว่างประเทศอิหร่านกับประเทศอิสราเอล
และนี่จึงเป็นชนวนเหตุที่ทำให้ประเทศอิหร่านและประเทศอิสราเอลไม่ลงรอยกัน ซึ่งนั่นทำให้การแข่งขันกีฬาในระดับนานาชาติ ทั้งประเทศอิหร่านและประเทศอิสราเอลจะไม่ขอลงทำการแข่งขันเมื่อได้พบเจอกัน
ตัวอย่างเช่นในมหกรรมกีฬาโอลิมปิก เมื่อปี 2004 ที่กรุงเอเธนส์ ประเทศกรีซ ในการแข่งขันกีฬายูโด อราช มิราสมาเอลี่ (Arash Mirasmaeili) แชมป์โลกชาวอิหร่านปฏิเสธที่จะลงทำการแข่งขันกับ เอฮุด วาคส์ (Ehud Vaks) นักกีฬาจากประเทศอิสราเอล ซึ่งนี่เองถือเป็นปัจจัยที่จะทำให้ฟิรูจาละทิ้งสัญชาติแผ่นดินเกิดของตัวเอง เพื่อมุ่งหน้าไปสู่เป้าหมายของเขา
การแข่งขันรายการ World Rapid and Blitz Championships นั้นถือว่าเป็นรายการแข่งขันที่สำคัญอย่างมาก เพราะเทียบเท่าได้กับการเป็นแชมป์โลกการแข่งขันหมากรุกในเวลาแบบ Rapid (เกมเร็ว) และ Blitz (เกมสายฟ้าหรือเกมเร็วมาก) ซึ่งนักกีฬาก็ต้องการที่อยากจะเอาชนะในรายการที่ยิ่งใหญ่ครั้งนี้ และฟิรูจาเองเช่นกัน
แต่สถานการณ์ทางการเมืองแผ่นดินเกิดของตัวเองอย่างประเทศอิหร่านกำลังผลักไสไม่ให้เขาและนักกีฬาคนอื่น ๆ จากประเทศอิหร่านได้เข้าร่วมการแข่งขัน
ถ้าเป็นนักกีฬาคนอื่นอาจจะเลือกที่จะทำตามแนวทางของประเทศตัวเอง แต่สำหรับฟิรูจาไม่ใช่อย่างนั้น เขาต้องการที่จะลงทำการแข่งขัน แต่การจะเข้าร่วมการแข่งขันได้นั้นเขาจะต้องสละสัญชาติบ้านเกิด ของตัวเองเสียก่อน
“ปัจจุบันเขาอาศัยอยู่ในประเทศฝรั่งเศสและเขาอาจจะเล่นให้กับฝรั่งเศสหรือไม่ก็สหรัฐอเมริกา เขาต้องการที่จะเปลี่ยนสัญชาติ” ประธานสหพันธ์หมากรุกอิหร่าน ได้ออกมาบอกเล่าในเรื่องนี้ และเป็นที่น่าแปลกใจมากเพราะไม่มีปฏิกิริยาใด ๆ จากทางรัฐบาลอิหร่านต่อการตัดสินใจของฟิรูจา เพราะเขาเป็นผู้เล่นระดับแนวหน้าของประเทศอิหร่านไปเรียบร้อยแล้ว แต่เมื่อเส้นทางที่เขาเลือกเดินกำลังเป็นใจให้ เขาก็ต้องคว้ามาให้ได้
กำเนิดคู่ปรับฟ้าประทาน
ในการแข่งขัน World Rapid and Blitz Championships ปี 2019 จะไม่เหมือนครั้งก่อน ๆ ที่เขาเคยเล่น เพราะครั้งนี้ฟิรูจาจะไม่ได้ลงสนามในนามตัวแทนจากประเทศอิหร่านอีกแล้ว แต่การแข่งขันครั้งนี้เขาจะลงทำการแข่งขันภายใต้ธงของสหพันธ์หมากรุกสากลชั่วคราว เพราะว่าในครั้งหน้าเขาอาจจะสามารถเลือกที่จะเล่นให้กับฝรั่งเศสหรือสหรัฐอเมริกาก็ได้
และเมื่อการแข่งขันนั้นมาถึง ในรูปแบบการแข่งขัน Rapid ฟิรูจาก็สามารถทำผลงานได้อย่างยอดเยี่ยมชนิดที่หักปากกาเซียน เพราะก่อนแข่งขันเขาถูกวางมือไว้ในอันดับที่ 69 ตามคะแนนเรตติ้งที่เขามี แต่หลังจากจบการแข่งขันในรูปแบบ Rapid เขาก็สามารถคว้าอันดับที่ 2 ได้เหรียญเงิน เป็นรองเพียงแค่ แม็กนัส คาร์ลเซ่น (Magnus Carlsen) นักหมากรุกชาวนอร์เวย์ แชมป์โลกหมากรุกสากลเพียงคนเดียวเท่านั้น
หลังจากจบการแข่งขันแบบ Rapid ไนเจล ชอร์ต (Nigel Short) นักหมากรุกชาวอังกฤษและรองประธานสหพันธ์หมากรุก ได้ออกมาทวีตว่า “ของแสดงความ ยินดีต่อฟิรูจากับเหรียญเงินที่ยอดเยี่ยม และความอัปยศแก่ทุกคนที่พยายามขัดขวางอาชีพของเขา” ซึ่งนี่ก็น่าจะเป็นการกล่าวถึงการขัดขวางการเข้าร่วมการแข่งขันของนักกีฬาชาวอิหร่าน
การแข่งขัน Rapid จบลงแล้ว ยังเหลือการแข่งขัน Blitz ที่ฟิรูจายังสามารถจะเอาชนะการแข่งขันครั้งนี้ได้อยู่ แต่ก็ต้องมาเจอกับคู่ปรับเก่า อีกหนึ่งอัจฉริยะตั้งแต่วัยเยาว์อย่างคาร์ลเซ่นอีกครั้ง
ก่อนเริ่มทำการแข่งขันในกระดานที่ 19 ฟิรูจา มีแต้มอยู่ 13 คะแนน และทางคาร์ลเซ่นมีแต้มอยู่ 14.5 คะแนน โดยทางคาร์ลเซ่นทำคะแนนมาเป็นอันดับที่ 1 และฟิรูจาก็ตามมาติด ๆ คืออันดับที่ 3 แน่นอนว่าฟิรูจาเองก็ต้องการที่จะเอาชนะไม่ก็เสมอเป็นอย่างน้อยเพื่อที่จะเกาะอยู่ในกลุ่มผู้นำและต้องการจะมีเหรียญรางวัลติดมือ
เมื่อการแข่งขันเริ่มต้นขึ้น ทั้งคู่เดินหมากด้วยความรวดเร็วและแม่นยำ แต่เมื่อถึงช่วงท้ายของการแข่งขัน เวลาบนนาฬิกาของฟิรูจาหมดลง เขาเหลือหมากเบี้ย (Pawn) อยู่ 3 ตัวกับหมากพระราชา (King) และทางคาร์ลเซ่นเหลือแค่หมากบิชอป (Bishop) เพียงตัวเดียวกับหมากพระราชา ซึ่งถ้าเป็นการแข่งขันในรูปแบบออนไลน์ทั้งคู่จะจบลงด้วยผลเสมอ แต่ท้ายที่สุดเมื่อทางกรรมการได้ลองตรวจสอบ ก็ตัดสินให้คาร์ลเซ่นเป็นฝ่ายชนะเพราะว่าสามารถทำตำแหน่งให้รุกฆาต (Checkmate) ได้ถึงแม้ว่าจะเหลือหมากบิชอปเพียงตัวเดียวและนาฬิกาของฟิรูจาก็เวลาหมด
เขาหัวเสียเป็นอย่างมาก ผิดหวังกับการแข่งขันในกระดานนี้ จนรอบถัด ๆ มาเขาฟอร์มหลุดไปอย่างเห็นได้ชัด และท้ายที่สุดเขาจบด้วยอันดับที่ 6 ในการแข่งขันครั้งนั้น ไม่ได้เหรียญรางวัลจากการแข่งขันแบบ Blitz
ฟิรูจาผิดหวังกับผลการแข่งขันแต่เขาต้องการที่จะเล่นหมากรุกต่อไป เพราะเขาต้องการจะคว้าแชมป์ โลกมาให้ได้ ฟิรูจายังคงลงแข่งขันอย่างต่อเนื่องภายใต้ธงสหพันธ์หมากรุกสากล และในปี 2021 สหพันธ์หมากรุกฝรั่งเศสได้ประกาศรับรองให้ฟิรูจาได้รับสัญชาติฝรั่งเศส เจ้าหน้าที่และนายกเทศมนตรีของฝรั่งเศสต่างก็ให้ความช่วยเหลือเกี่ยวกับเขาด้วย และฟิรูจาในขณะนี้เรตติ้งของเขาในรุ่นระดับ Junior ก็ยังเป็นเบอร์ 1 ของโลก
เส้นชัยที่ยังไปไม่ถึง
ชื่อของฟิรูจากลับมาเป็นกระแสในวงการหมากรุกอีกครั้ง เมื่อเขาจบการแข่งขันWorld Chess Championship 2021 หรือการแข่งขันหมากรุกชิงแชมป์ระหว่าง คาร์ลเซ่น แชมป์โลกชาวนอร์เวย์ที่กลับมาป้องกันตำแหน่งกับ เอียน เนปอมเนียชชิ (Ian Nepomniachtchi) นักหมากรุกชาวรัสเซีย ก่อนจะเป็นคาร์ลเซ่นที่ป้องกันตำแหน่งแชมป์และเป็นแชมป์สมัยที่5ของเจ้าตัว เมื่อเจ้าตัวให้ความเห็นว่า “ถ้าเป็นใครที่ไม่ใช่ฟิรูจาชนะการแข่งขัน Candidates Tournament มันก็ไม่น่าเป็นไปได้ที่ผมจะลงทำการแข่งขันชิงแชมป์โลกในครั้งหน้า”
และเมื่อการแข่งขัน Candidate Tournament2022 นั้นมาถึง ฟิรูจาก็หมายมั่นปั้นมือกับการแข่งขันในครั้งนี้เพื่อที่จะได้เข้าไปชิงแชมป์กับคาร์ลเซ่น ทว่าดูเหมือนการที่เขาแบกรับความกดดันเป็นอย่างมาก อีกทั้งสื่อหลายสำนักต่างก็ยกให้เป็นตัวเต็งในการแข่งขันครั้งนี้ ทำให้ฟอร์มการเล่นของเจ้าตัวไม่เป็นไปดังที่ใจหวัง ฟิรูจาทำผลงานได้อย่างน่าผิดหวัง จบด้วยการเป็นอันดับที่ 6 พลาดการเข้าไปชิงแชมป์โลก และเป็นเนปอมเนียชชิคว้าตั๋วเพื่อจะไปชิงแชมป์โลกกับคาร์ลเซ่นอีกครั้ง
เมื่อทราบผลการแข่งขัน คาร์ลเซ่นให้ความเห็นผ่านทาง Podcast ของเขาว่า “ผมได้ข้อสรุปแล้ว อย่างง่ายดายด้วย ผมไม่มีแรงจูงใจที่จะเล่นอีกนัด” และเขากล่าวอีกว่า “ผมจะไม่ลงเล่นในการแข่งขันนั้น” นั่นก็เป็นอันสรุปว่าคาร์ลเซ่นไม่ต้องการที่จะลงป้องกันแชมป์อีกครั้งกับคู่ชิงที่ไม่ใช่ฟิรูจา เพราะแรงจูงใจที่จะทำให้เขามีความสุขกับการเล่นหมากรุกอย่างฟิรูจานั้นตกรอบไป
หลังจากที่ฟิรูจาพ่ายแพ้ในครั้งนั้น เขาตั้งใจฝึกซ้อมเป็นอย่างมาก เพื่อที่เขาจะกลับไปแข่งในรายการ Candidate Tournament อีกครั้งในปี 2024 (แชมป์รายการนี้จะได้เข้าไปแข่ง World Chess Championship ปี 2025 เจอกับแชมป์โลกปี 2023) โดยในตอนนี้เส้นทางของเขาสดใสเป็นอย่างมาก เขากลับมาเอาชนะในรายการ Saint Louis Rapid and Blitz และรายการ Sinquefield Cup ซึ่งทั้งสองรายการจัดอยู่ใน Grand Chess Tour ที่ต้องเก็บแต้มสะสมในรายการ และก็เป็นฟิรูจาที่สามารถเอาชนะไปได้ เขากลับมาคว้าแชมป์ในรายการใหญ่ของกีฬาหมากรุกได้สำเร็จ
เรื่องราวของฟิรูจานั้นถึงแม้ว่าจะยังไปไม่ถึงกับการเป็นแชมป์โลก แต่เส้นทางที่เขาเลือกเดินนั้น เมื่อโอกาสมาถึงก็จงอย่าปล่อยให้โอกาสหลุดลอยไป อย่าให้คนอื่นมาพรากความฝันของตัวเองไป เพราะบางครั้งเมื่อเราตั้งเป้าหมายไว้ที่ดวงจันทร์ แต่ถ้าไปไม่ถึงฝั่งฝันอย่างน้อยที่สุดเราก็ยังได้อยู่ท่ามกลางดวงดาว
แหล่งอ้างอิง
https://www.chess.com/players/alireza-firouzja
https://thestandard.co/israel-iran-conflict/
https://www.voanews.com/a/middle-east_iranian-chess-champ-renounce-his-citizenship/6181592.html
https://en.chessbase.com/post/alireza-firouzja-to-play-for-france
https://www.npr.org/2022/07/20/1112479750/magnus-carlsen-world-chess-championship-fide
