ถือเป็นหนึ่งข้อสงสัยคู่กับวงการกีฬาและฟุตบอลมาแสนนานว่า แท้จริงแล้ว ไต้หวัน เป็นประเทศหรือไม่ ? หรือทำไมบางครั้งเราได้ยินชื่อว่า ไชนีส ไทเป บางคราวก็เรียกว่าทีมชาติ ไต้หวัน ?
บนคำถามสุดคลาสสิกว่า ไต้หวัน "ไม่ใช่ประเทศ" แต่ทำไมพวกเขาจึงมี "ทีมชาติ"
เรื่องนี้เป็นมาอย่างไร ? ติดตามกับ Main Stand
ประเทศไต้หวัน?
แม้ว่า ไต้หวัน หรือ ไชนีส ไทเป ในเวทีโลก จะสามารถปกครองตนเองภายใต้ระบอบประชาธิปไตย รวมทั้งมีพรมแดน สกุลเงิน พาสปอร์ต และรัฐบาลเป็นของตัวเอง แต่สถานะในระดับนานาชาติ พวกเขากลับไม่ได้เป็น "ประเทศ"
แน่นอนว่าเรื่องนี้ต้องเกี่ยวข้องกับจีนแผ่นดินใหญ่อย่างเลี่ยงไม่ได้ เพราะตามนโยบายจีนเดียว ของสาธารณรัฐประชาชนจีน เกาะที่นักเดินเรือชาวโปรตุเกสตั้งชื่อว่า "ฟอร์โมซา" ที่ปัจจุบันคือ ไต้หวัน แห่งนี้คือส่วนหนึ่งของพวกเขา
ดังนั้นมันจึงนำมาสู่คำถามคลาสสิกที่ว่า ถ้าหากไต้หวัน ไม่ได้เป็นประเทศ ทำไมพวกเขาจึงมีทีมชาติลงเล่นในเกมอุ่นเครื่อง รวมทั้งเกมอย่างเป็นทางการของฟีฟ่า อย่างเอเชียนคัพ และฟุตบอลโลก รอบคัดเลือก ?
จุดเริ่มต้นของความแปลกประหลาดนี้ อาจจะต้องย้อนกลับไปในปี 1949 เมื่อพรรคก๊กมินตั๋ง พรรคชาตินิยมที่ครองอำนาจมากว่า 40 ปี โดนพรรคคอมมิวนิสต์ของ เหมา เจ๋อตุง โค่นล้ม จนทำให้พวกเขาต้องหนีไปตั้งหลักที่เกาะฟอร์โมซา เกาะที่อยู่ห่างจากแผ่นดินใหญ่ไปทางตะวันออกราว 160 กิโลเมตร
ที่นั่น เจียง ไคเช็ค ผู้นำของพรรคก๊กมินตั๋ง ได้ตั้ง สาธารณรัฐจีน ขึ้นมา โดยมีผู้สนับสนุนบางส่วน ย้ายมาพร้อมกัน ขณะที่พรรคคอมมิวนิสต์ของเหมา ก็ได้ก่อตั้ง สาธารณรัฐประชาชนจีน ในช่วงเวลาใกล้เคียงกัน และมันก็กลายเป็นจุดเริ่มต้นการอ้าง "ความเป็นประเทศจีน" ของทั้งคู่
ในช่วงแรก ไต้หวัน อาจจะมีแต้มต่อและได้ใช้ชื่อจีน เนื่องจากได้รับรองในองค์กรระหว่างประเทศอย่างสหประชาชาติ (UN) ที่นำโดยสหรัฐอเมริกา และชาติพันธมิตร ส่วนจีนได้รับการสนับสนุนจากสหภาพโซเวียดเท่านั้น
แต่จุดเปลี่ยนก็มาเกิดขึ้นในปี 1971 เมื่อสหรัฐอเมริกาเปลี่ยนแปลงนโยบายทางการทูต ด้วยการจับมือกับจีนแผ่นดินใหญ่ เนื่องจากเห็นว่าจีนคอมมิวนิสต์ กำลังขัดแย้งกับสภาพโซเวียต ศัตรูหลักในสงครามเย็นของอเมริกา และทำให้สหประชาชาติ รับรองจีนแผ่นดินใหญ่ แทนจีนไต้หวัน
ผลดังกล่าวทำให้ ไต้หวัน ถูกขับออกจากการเป็นชาติสมาชิกของ UN และไม่ได้มีสถานะเป็นรัฐโดยสมบูรณ์ รวมถึงไม่ได้เป็นประเทศ โดยมีเพียง 25 ชาติจาก 200 ชาติเท่านั้นที่รับรองพวกเขา
นอกจากนี้ แม้ว่ารัฐบาลปักกิ่ง จะไม่สามารถควบคุม ไต้หวัน อย่างสมบูรณ์ แต่พวกเขาถือว่าเกาะแห่งนี้คือส่วนหนึ่งของ สาธารณรัฐประชาชนจีน ภายใต้นโยบายจีนเดียว
แล้วถ้าอย่างนั้น เพราะเหตุใด พวกเขาจึงมีทีมชาติ ?
ทีมชาติจีนไทเป
ไต้หวัน ถือเป็นชาติที่ลงโม่แข้งในการแข่งขันฟูุตบอลระดับนานาชาติมาอย่างยาวนาน ตั้งแต่สมัยยังเป็นสาธารณรัฐจีน พวกเขาก่อตั้งสมาคมฟุตบอลมาตั้งแต่ปี 1924 และเข้าร่วมเป็นสมาชิกสหพันธ์ฟุตบอลนานาชาติ หรือ ฟีฟ่า ในปี 1931
อย่างไรก็ดี กว่าที่พวกเขาจะมีทีมชาติลงเล่นในเกมอย่างเป็นทางการในระดับนานาชาติ จีนไทเป ก็ผ่านการต่อสู้มาไม่น้อย
ย้อนกลับไปในปี 1949 หลังสงครามกลางเมืองจีน ไต้หวันก็ต้องเสียสิทธิ์ในการดูแลสมาคมฟุตบอลจีน ไปให้จีนแผ่นดินใหญ่ ที่ทำให้สมาคมฟุตบอลสาธารณรัฐจีนของไต้หวันที่ก่อตั้งขึ้นมาภายหลัง ไม่ได้รับการรับรองจากฟีฟ่า
หลังจากนั้น ไต้หวัน ก็พยายามสมัครเข้าเป็นสมาชิกฟีฟ่าอีกครั้ง ก่อนจะได้รับการรับรองในปี 1954 ท่ามกลางการคัดค้านของจีนแผ่นดินใหญ่ นอกจากนี้พวกเขายังเป็นผู้ร่วมก่อตั้ง สมาพันธ์ฟุตบอลแห่งเอเชีย หรือ เอเอฟซี ในปีเดียวกัน
อย่างไรก็ดี จีนแผ่นดินใหญ่ก็ไม่ยอมแพ้ พวกเขาพยายามขับไล่จีนไต้หวันออกจากการเป็นสมาชิกของฟีฟ่ามาตลอด แต่ก็ยังไม่สำเร็จ
จนกระทั่งในปี 1958 สมาคมฟุตบอลจีน ที่ตอนนั้นอยู่ภายใต้ All China Athletic Federation (ACAF) ก็ประท้วงด้วยการลาออกจากการเป็นสมาชิกฟีฟ่า แต่ฟีฟ่าไม่อยากให้เรื่องบานปลาย จึงให้ วิคตอร์ กรานัตคิน รองประธานฟีฟ่าในตอนนั้น ไปช่วยคุย
จีนแผ่นดินใหญ่ยืนยันว่า พวกเขาจะยังเป็นสมาชิกฟีฟ่าต่อไป ก็ต่อเมื่อขับไล่จีนไต้หวันออกเท่านั้น แต่สุดท้ายก็ถูกปฏิเสธด้วยคะแนนเสียงที่ไม่เห็นด้วยมากถึง 45 ต่อ 8 (งดออกเสียง 16) ในการประชุมฟีฟ่า ครั้งที่ 32 ที่โรมในปี 1960
ปัญหาของทั้งคู่ยังคงดำเนินต่อไปอย่างคาราคาซัง ที่ทำให้ไม่มีฝ่ายไหนได้ลงเล่นในฟุตบอลโลกรอบคัดเลือก แถมในปี 1974 ไต้หวันยังถูกขับออกจาก เอเอฟซี (แต่ยังเป็นสมาชิกของฟีฟ่า) จนต้องไปสังกัดสมาพันธ์ฟุตบอลแห่งโอเชียเนีย (OFC) แต่ก็ถูกระงับสมาชิกในปี 1978 ด้วยปัญหาเรื่องชื่อ
ทว่าในปี 1980 สถานการณ์ก็เริ่มคลี่คลายลง เมื่อในการประชุมของฟีฟ่าครั้งที่ 42 อนุญาต ไต้หวัน ได้เป็นสมาชิกของฟีฟ่าต่อไป แต่เพี่อให้ปัญหาระหว่าง จีนแผ่นดินใหญ่ กับ จีนใต้หวัน จบลง พวกเขาจึงต้องหาทางออกร่วมกันในแบบที่ว่า
ไต้หวันต้องได้เป็นสมาชิกฟีฟ่า ในขณะที่จีนแผ่นดินใหญ่ก็ต้องไม่คับข้องหมองใจว่าไต้หวันเป็นชาติที่แยกตัวออกไปจากพวกเขาด้วย
และวิธีการก็คือ ...
ในนามของ "ไชนีส ไทเป"
เพื่อให้จีนที่เป็นชาติมหาอำนาจไม่รู้สึกว่าโดนหยามศักดิ์ศรี สมาคมฟุตบอลไต้หวัน ต้องเปลี่ยนชื่อมาเป็น สมาคมฟุตบอลจีนไทเป (Chinese Taipei Football Association) และทำให้สมาคมฟุตบอลจีน กลับเข้ามาเป็นสมาชิกฟีฟ่าอีกครั้ง
เมื่อเปลี่ยนชื่ออะไร ๆ ก็เปลี่ยนไปในทางที่ดีขึ้น ไม่นานนัก ไต้หวัน ก็ได้กลายเป็นสมาชิกของ เอเอฟซี
ทำให้พวกเขาสามารถลงแข่งขันภายใต้ชื่อ ไชนีส ไทเป ได้ทั้งในรายการฟุตบอลโลกรอบคัดเลือก, ฟุตบอลเอเชียนคัพ, ฟุตบอลระดับเยาวชนและทัวร์นาเม้นต์ของ AFC อื่น ๆ รวมถึงฟุตบอลหญิงในทุกระดับด้วย
เพียงแต่ว่าเพื่อหลีกเลี่ยงการกระทบกระทั่งและปัญหาการเมืองระหว่างประเทศ พวกเขาห้ามใช้ชื่อว่า "ไต้หวัน" ในการแข่งขันแบบเป็นทางการ ทุกครั้งที่ลงแข่งจะต้องใช้คำว่า ไชนีส ไทเป เพื่อให้มีคำว่า "ไชนีส" ที่่สื่อถึงการเป็นส่วนหนึ่งของจีนแผ่นดินใหญ่
นอกจากชื่อแล้ว ธงชาติที่ใช้ในการแข่งขันก็ต้องเปลี่ยนเป็นธงเฉพาะ แทนการใช้ธงชาติไต้หวัน รวมถึงเพลงชาติที่นักเตะต้องยืนเคารพเพลงชาติก่อนเริ่มการแข่งขัน ก็ต้องใช้เพลงที่เป็น "เพลงธงชาติสาธารณรัฐจีน" (National Flag Anthem) แทนที่ "เพลงชาติไต้หวัน" ด้วย
นอกจากนี้ ในช่วงเวลาเดียวกัน ก็มีข้อพิพาทคล้าย ๆ กันในระดับโอลิมปิก เป็นเรื่องที่ จีน ไต้หวัน และ คณะกรรมการโอลิมปิกสากล (IOC) ได้มี "ข้อตกลงทางการทูตกีฬา" หรือที่เรียกว่า "ข้อตกลงนามซูริก" ปี 1981 ซึ่งทำให้ ไต้หวัน ได้ลงแข่งขันในโอลิมปิก พร้อมด้วยชื่อ ไชนีส ไทเป รวมถึงเพลงธงชาติ และธงชาติเฉพาะด้วยเช่นกัน ซึ่งเพื่อความสะดวก ธงโอลิมปิกของ ไชนีส ไทเป จึงถูกใช้ในการแข่งขันกีฬาแทบทุกชนิดในระดับนานาชาติมาจนถึงทุกวันนี้
สรุปง่าย ๆ ก็คือ ไต้หวันมีทีมฟุตบอลทีมชาติลงแข่งได้ เพราะฟีฟ่ายอมรับสมาคมฟุตบอลของพวกเขาเป็นสมาชิก โดยไม่ต้องเป็นประเทศที่ได้รับการรับรองจากยูเอ็น
แต่เพื่อหลีกเลี่ยงการเมืองกับจีน พวกเขาใช้ชื่อว่า "ไชนีส ไทเป" ตามกฎของ FIFA ที่บอกว่า "สมาชิกของ FIFA นั้นไม่จำเป็นต้องเป็นประเทศที่เป็นสมาชิกของสหประชาชาติก็ได้ ขอแค่มีสมาคมฟุตบอลที่เป็นอิสระ และสามารถจัดการแข่งขันภายในประเทศและทีมชาติได้ก็พอ"
ซึ่งนอกจากไต้หวันแล้ว ยังมีหลายทีมชาติที่อยู่ในกรณีเดียวกับพวกเขาเช่น ทีมชาติมาเก๊า, ฮ่องกง, ยิบรอลตาร์, ปาเลสไตน์, โคโซโว หรือ เปอร์โต ริโก และอีกหลายทีมชาติบนโลกนี้
แหล่งอ้างอิง
https://www.scienceabc.com/social-science/why-is-taiwan-called-chinese-taipei.html
https://hongkongfp.com/2022/02/02/why-is-taiwan-called-chinese-taipei-at-the-olympics/
https://www.blockdit.com/posts/6052335b2ec2471171831ab1
